ΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΠΟΥ ΤΙΜΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΞΕΦΤΙΛΑ

Βάσω Αποστολοπούλου

Γεννήθηκε το 1970 στη Μελβούρνη από Έλληνες γονείς και έχει έναν αδερφό δύο χρόνια μεγαλύτερο, που είναι πολιτικός μηχανικός. Πήγε σε αγγλόφωνο σχολείο, αλλά παρακολουθούσε για πολλά χρόνια μαθήματα ελληνικής γλώσσας για λίγες ώρες τα πρωινά του Σαββάτου. Δε χρησιμοποιεί πολύ συχνά τα ελληνικά, μόνο όταν βρίσκεται με οικογενειακούς φίλους, που είναι Έλληνες. Η κυρία Αποστολοπούλου πήρε το δίπλωμά της στην Ανοσολογία, Βιοχημεία και Παθολογία από το Πανεπιστήμιο της ίδιας πόλης. Πραγματοποίησε τη διδακτορική διατριβή της στο Austin Research Institute και εργάστηκε ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια και επισκέπτρια καθηγήτρια στο Scripps Research Institute των ΗΠΑ. Κατέχει τη σημερινή θέση της από το 2001, ενώ για το έργο της έχει λάβει πληθώρα τιμητικών διακρίσεων.

Η νεαρή Ελληνίδα, παιδί μεταναστών από την Αμαλιάδα, είχε γίνει το αγαπημένο θέμα των ειδήσεων το καλοκαίρι του 1997. Η είδηση, χωρίς καμία αμφιβολία, ήταν σπουδαία: μία Ελληνίδα ομογενής, η Βάσω Αποστολοπούλου, ερευνήτρια-ανοσιολόγος, ανακάλυψε το εμβόλιο κατά του καρκίνου του μαστού. Μόλις στα 27 της είχε ανακηρυχθεί "Νεαρή Αυστραλιανή της χρονιάς" και είχε φιλοξενηθεί στα πρωτοσέλιδα των μεγαλύτερων εφημερίδων της Μελβούρνης. Παράλληλα στο ερευνητικό κέντρο "Austin", όπου εργαζόταν, είχε υπό την καθοδήγησή της μια δεκαπενταμελής ομάδα.
Επτά χρόνια μετά, η Βάσω Αποστολοπούλου είναι η "Γυναίκα της Χρονιάς 2003" στην κατηγορία των επιστημόνων. Παγκοσμίως η ιατρική κοινότητα αναγνωρίζει το έργο της και της «βγάζει το καπέλο». Μόνο μία ιατρική κοινότητα δεν θα πειστεί από το έργο και τα αποτελέσματά της Ελληνίδας επιστημόνισσας, που στο μεταξύ δημοσιεύονται στα πιο έγκριτα ιατρικά περιοδικά του κόσμου: η ιατρική κοινότητα της Ελλάδας! 
Η ιατρική κοινότητα της Ελλάδας ποτέ δεν καλοδέχτηκε τη νεαρή ομογενή. Κατά την τελευταία επίσκεψή της στην Ελλάδα, «ανακρίθηκε» και στα γρήγορα «ρίχτηκε στην πυρρά» από ορισμένους «ιθύνοντες», με αποκορύφωμα την στάση του Ελληνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ) ο οποίος δεν τη στήριξε σε μία στιγμή που η Ελληνίδα χρειαζόταν στήριγμα. Έτσι, ο ΕΟΦ το 2001 αποφασίζει να διακόψει το ερευνητικό της πρόγραμμα σχετικά με το εμβόλιο που έφερε την ονομασία Mannan-MUC1, το οποίο βρισκόταν, σύμφωνα με την ίδια, σε εξέλιξη. Το αιτιολογικό του ΕΟΦ ήταν: "η συνέχιση της έρευνας δεν είχε νόημα".
Στο δεύτερο σταθμό της Ολυμπιακής φλόγας στο παγκόσμιο ταξίδι της, τη Μελβούρνη, η γνωστή ερευνήτρια της ιατρικής, η κ. Βάσω Αποστολοπούλου έτρεξε με τη δάδα και τα χρώματα της ΑΘΗΝΑ 2004. Εκείνη τη μέρα δήλωσε χαρακτηριστικά «Η επιλογή μου από την ελληνική παροικία ήταν μεγάλη έκπληξη και τιμή. Λίγες μέρες πριν την ανακοίνωση είχα βρεθεί στην Αρχαία Ολυμπία για την αφή της Φλόγας. Όταν άρχισα να τρέχω με τη Φλόγα αισθάνθηκα το ομορφότερο συναίσθημα της ζωής μου.» 




Η Βάσω Αποστολοπούλου διαθέτει απειράριθμες επιστημονικές περγαμηνές: επισκέπτρια καθηγήτρια στο Scripps Research Institute των ΗΠΑ, καθηγήτρια στα Πανεπιστήμια Melbourne, Monash και Victoria της Μελβούρνης και επικεφαλής της Μονάδας Ανοσίας και Εμβολίων στο Austin Research Institute της Μελβούρνης. Για το έργο της έχει λάβει πληθώρα τιμητικών διακρίσεων από πολλές χώρες. Στην Ελλάδα έλαβε το Βραβείο Μποδοσάκη για τον τομέα των Βιοϊατρικών Επιστημών.
Το εμβόλιο κατά του καρκίνου του μαστού, το οποίο παρασκεύασε μαζί με συναδέλφους της στην Αυστραλία η ομογενής επιστήμονας, σε συνέντευξη το 2008, δήλωσε ότι θα κυκλοφορήσει πολύ σύντομα στην αγορά.

Σήμερα η ίδια και οι συνεργάτες της εργάζονται για την παρασκευή εμβολίου θεραπείας του καρκίνου του μαστού, αλλά και στη σύνθεση εμβολίων που θα προλαμβάνουν ή θα σταματούν την επιδείνωση των άλλων ασθενειών - από το AIDS μέχρι τη γρίπη, όπως και για τη δημιουργία νέας γενιάς φαρμάκων που θα αντιμετωπίζουν θεραπευτικά σοβαρές ασθένειες, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας.

η έρευνα γύρω από το εμβόλιο

Η κα Αποστολοπούλου επισημαίνει ότι το εμβόλιο της είναι το πρώτο του είδους του που θα κυκλοφορήσει παγκοσμίως και θα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό. «Κι άλλοι έκαναν και εξακολουθούν να κάνουν κλινικές δοκιμές για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Το δικό μας εμβόλιο θα είναι το πρώτο του είδους του στον κόσμο, γιατί εμείς είμαστε δεκαπέντε χρόνια μπροστά.» λέει η Βάσω Αποστολοπούλου, η οποία δεν έχει καμία αμφιβολία για την επιτυχία του.
Ο στόχος του ερευνητικού προγράμματός τους ήταν η δημιουργία ενός εμβολίου κατά του καρκίνου. Έτσι ξεκίνησαν να μελετούν τις διαφορές ανάμεσα στα καρκινικά και στα κανονικά κύτταρα. Τόσο αυτοί όσο και άλλα εργαστήρια ανά τον κόσμο ανακάλυψαν ότι στις περιπτώσεις αδενοκαρκινώματος τα καρκινικά κύτταρα φέρουν εκατό φορές μεγαλύτερη ποσότητα μιας γλυκοπρωτεΐνης η οποία ονομάζεται mucin (βλεννίνη). Το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν να φτιάξουν συνθετική βλεννίνη και στη συνέχεια να την ενέσουν σε ποντίκια. Διαπίστωσαν ότι, αν και τα ποντίκια παρήγαν αντισώματα εναντίον της βλεννίνης, όταν τα προκάλεσαν με ζωντανά καρκινικά κύτταρα, δεν μπόρεσαν να αντιδράσουν και πέθαναν. Δηλαδή, τα αντισώματα που δημιουργήθηκαν εναντίον της συνθετικής βλεννίνης δεν ήταν ικανά να προστατεύσουν τα ποντίκια από τον καρκίνο. Τα αντισώματα προστατεύουν από μικροοργανισμούς, αλλά για τον καρκίνο πρέπει κανείς να βάλει στη μάχη εξειδικευμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος τα οποία ονομάζονται Τ-κύτταρα. Στην προσπάθειά της να προκαλέσει την αντίδραση των Τ-κυττάρων, η διάσημη ερευνήτρια προσέθεσε ένα μόριο σακχάρου στη βλεννίνη. Και πραγματικά διαπίστωσε ότι, όταν εισήγαγε στα ποντίκια τη βλεννίνη με το σάκχαρο, τα Τ-κύτταρα ενεργοποιήθηκαν και η μετέπειτα εισαγωγή καρκινικών κυττάρων σε αυτά δεν τα σκότωσε. Ήταν, δηλαδή, τα ποντίκια επιτυχώς εμβολιασμένα κατά του καρκίνου. Το πείραμα επαναλήφθηκε σε μαϊμούδες με τα ίδια αποτελέσματα και στη συνέχεια πέρασε στους ανθρώπους. Το δοκίμασαν σε άτομα τα οποία βρίσκονταν στα τελευταία στάδια εξέλιξης της νόσου με μεταστάσεις σε όλο το σώμα και στα οποία όλες οι άλλες θεραπείες είχαν αποτύχει. Σε αυτά τα άτομα διαπίστωσαν ότι αφενός δεν υπάρχουν παρενέργειες από τη χορήγηση του εμβολίου, αφετέρου ακόμη και το ανοσοποιητικό σύστημα αυτών των τόσο ταλαιπωρημένων ασθενών δημιούργησε αντισώματα και Τ-κύτταρα εναντίον της βλεννίνης. Παρά τη δημιουργία των Τ-κυττάρων από το ανοσοποιητικό τους σύστημα, η ταχύτητα με την οποία εξελισσόταν ο καρκίνος ήταν τέτοια που δεν επέτρεψε στον οργανισμό τους να αντιδράσει. Το επόμενο στάδιο ήταν να δοκιμαστεί το εμβόλιο σε εθελόντριες γυναίκες στις οποίες μόλις είχε διαγνωστεί καρκίνος του στήθους και οι οποίες είχαν υποστεί μαστεκτομή ή απλή αφαίρεση του όγκου. Οι γυναίκες αυτές, παρά το γεγονός ότι θεωρητικά δεν έφεραν πλέον καρκινικά κύτταρα στο σώμα τους, είχαν μεγάλες πιθανότητες να ξαναεμφανίσουν καρκίνο στα επόμενα πέντε χρόνια από την επέμβαση. Εμβολιάζοντάς τες προσπάθησαν να αναστείλουν την επανεμφάνιση του καρκίνου.
«Όλες οι κλινικές δοκιμές έδειξαν πως όσον αφορά την πρόληψη του καρκίνου του μαστού η επιτυχία φτάνει το 100%. Βέβαια, όσον αφορά τη θεραπεία του καρκίνου τα ποσοστά είναι χαμηλότερα, αλλά, πάντως, εντυπωσιακά υψηλά.» τονίζει η ομογενής ερευνήτρια και προσθέτει: «Κάναμε πολλά χρόνια κλινικές δοκιμές, οι οποίες είχαν στόχο να διερευνήσουν αν το εμβόλιο έχει παρενέργειες και να καθορίσουν τη δοσολογία χορήγησης του. Ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών στους οποίους χορηγήθηκε το εμβόλιο αντέδρασε παράγοντας φονικά λεμφοκύτταρα που επιτίθενται εναντίον των καρκινικών κυττάρων. Στη συνέχεια προχωρήσαμε στην τρίτη φάση, η οποία περιελάμβανε την προληπτική χορήγηση του εμβολίου σε ασθενείς προκειμένου να αποφευχθούν οι μεταστάσεις. Σε αυτή τη φάση το εμβόλιο χορηγείται στους μισούς ασθενείς, ενώ οι άλλοι μισοί λαμβάνουν το εμβόλιο χωρίς δραστική ουσία. Εδώ τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακά.». Όλα τα αποτελέσματα των κλινικών μελετών δημοσιεύτηκαν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Breast Cancer Research».
Στην Ελλάδα "πικράθηκε" πριν από λίγα χρόνια από την αντιμετώπιση που είχε το εμβόλιο της. Η απογοήτευση οφείλεται στην αντιμετώπιση που είχε όταν ήρθε στην Ελλάδα για την κλινική μελέτη του εμβολίου της, η οποία διακόπηκε από τον ΕΟΦ με το αιτιολογικό ότι η «συνέχιση της έρευνας δεν είχε νόημα».

Τώρα που το εμβόλιο της κυκλοφορεί και επισήμως στην αγορά, η κυρία Αποστολοπούλου δηλώνει πως «μίλησαν τα αποτελέσματα. Κάτι που εγώ το ήξερα, απλώς στην Ελλάδα δεν με πίστευαν. Ίσως να ήμουν κι εγώ τότε λίγο αφελής… Δεν βαριέσαι, στην Ελλάδα ούτε ο Παπανικολάου αναγνωρίστηκε έγκαιρα.» τονίζει με κάποια πικρία η διάσημη ερευνήτρια.

 
Σημείωσε ωστόσο πως μετά την απόφαση του ΕΟΦ να διακόψει τις κλινικές δοκιμές συνεχίστηκε η παρακολούθηση των 31 ασθενών που είχαν λάβει το εμβόλιο στην Αθήνα και συγκεκριμένα στο Prolipsis Medical Center. Και αυτή η μελέτη ανήκε στην κατηγορία των διπλών - τυφλών, δηλαδή από το σύνολο ασθενών οι μισές ελάμβαναν το θεραπευτικό εμβόλιο, ενώ οι υπόλοιπες εικονικό. «Από το σύνολο των εθελοντριών, τέσσερις είχαν παρουσιάσει μεταστάσεις στο μεσοδιάστημα. Και οι τέσσερις ανήκαν στην ομάδα που είχε λάβει εικονικό εμβόλιο. Αντίθετα, από την ομάδα που είχε λάβει το θεραπευτικό εμβόλιο καμία δεν είχε παρουσιάσει υποτροπή» είπε η κα Αποστολοπούλου. 

Η Βάσω Αποστολοπούλου αποδίδει και τη σύγχυση που προκλήθηκε στην Ελλάδα στους… δημοσιογράφους. «Αν και εξήγησαν από την αρχή ότι δεν επρόκειτο για φάρμακο θεραπείας του καρκίνου αλλά για εμβόλιο, δηλαδή για μέθοδο πρόληψης, αυτό δεν ήταν ξεκάθαρο. Δεν ξέρω αν οφειλόταν στην άγνοια των δημοσιογράφων ή στο ότι είχαν αποφασίσει εκ των προτέρων να γράψουν κάτι ανεξάρτητα από το τι λέμε εμείς».Στις 29/9/1997 η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού με δελτίο τύπου της αναφέρει χαρακτηριστικά:
ΔΕΛΤΙO ΤΥΠΟΥ

ΔΗΛΩΣΕΙΣ Γ.Γ. ΑΠΟΔΗΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΒΑΣΩΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ
Αναφερόμενος στην πρόσφατη επίσκεψη της διαπρεπούς Ελληνοαυστραλέζας επιστήμονος δρ. Βάσως Αποστολοπούλου στην Ελλάδα, ο Γενικός Γραμματέας Αποδήμου Ελληνισμού κ. Σταύρος Λαμπρινίδης δήλωσε:

"Η πρόσφατη επίσκεψη της Βάσως Αποστολοπούλου στη χώρα μας αποτέλεσε μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για να γιορτάσει όλη η Ελλάδα όχι μόνο τα παγκοσμίως αναγνωρισμένα επιστημονικά επιτεύγματα της επιφανούς αυτής Ελληνίδας της Διασποράς, αλλά και, μέσω αυτής, να ευχαριστήσει όλους τους Έλληνες στο εξωτερικό που μεγαλουργούν επί χρόνια και προβάλλουν τη χώρα μας διεθνώς.

Αποτέλεσε επίσης μία μοναδική ευκαιρία για την επιστημονική ανταλλαγή απόψεων μεταξύ της δρ. Αποστολοπούλου και Ελλήνων συναδέλφων της και τον συνακόλουθο εμπλουτισμό της επιστημονικής σκέψης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Η Γενική Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού έχει σαν πρωταρχικό της μέλημα τη σύσφιγξη των δεσμών των αποδήμων συμπατριωτών μας με την Ελλάδα και μεταξύ τους. Είναι βέβαιο ότι η συνεργασία και επαφή της δρ. Αποστολοπούλου με την Ελλάδα σήμερα και στο μέλλον θα αποβεί ωφέλιμη τόσο για την Ελλάδα όσο και για την προώθηση της επιστημονικής συνεργασίας μεταξύ της χώρας μας και των Ελλήνων της Διασποράς γενικότερα.

Από την πλευρά της, η ΓΓΑΕ θα συνεχίσει να στηρίζει (και να υποστηρίζει) με αμείωτη ένταση όλους τους Έλληνες του εξωτερικού, τόσο στις χώρες όπου ζουν όσο και στις επαφές τους με τη χώρα μας, και φυσικά επιστήμονες διεθνούς ακτινοβολίας όπως η δρ. Βάσω Αποστολοπούλου."

ΑΠΟ ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ

Όταν η έρευνα είχε φύγει από τα δικά της χέρια, άρχισαν οι προσπάθειες για την παρασκευή εμβολίου εναντίον του ιού που προκαλεί το SARS. Παράλληλα είχε από καιρό εφαρμόσει την ίδια μεθοδολογία που χρησιμοποίησε για το εμβόλιο του καρκίνου του μαστού για την παρασκευή πειραματικών εμβολίων για την ελονοσία, τον άνθρακα, τη φυματίωση, τη γρίπη και τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Μάλιστα η τελευταία προσπάθεια πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Πάτρας. 

οι πληροφορίες και οι εικόνες συγκεντρώθηκαν από
τη Μαρία Καρατζά και τον Ιωάννη Μουταφίδη