Κυκλική Οικονομία και Δήμοι:
Μία επίκαιρη, ενδιαφέρουσα και δύσκολη λύση.
δεν μπορεί να λυθεί, κάθε άλλο μάλιστα, με λύσεις τύπου, τοπικά δημοψηφίσματα.
Η υιοθέτηση πολιτικών κυκλικής οικονομίας αποτελεί μία μέσο- μακροπρόθεσμη λύση. Δεν είναι εύκολη υπόθεση. Στο άρθρο αυτό θα δούμε όμως ότι θα συνεχιστεί και αναμένεται να αποτελέσει μία από τις βασικές προτεραιότητες στη μετά το 2020 πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημαντικό επίσης στοιχείο είναι ότι η «κυκλική οικονομία» παρουσιάζει μία πολύ ισχυρή υποστήριξη, όπως την καταλαβαίνει ο καθένας βέβαια, εκ μέρους των πολιτών
Ποια είναι η διαφορά γραμμικής και κυκλικής οικονομίας.
Η γραμμική και μέχρι σήμερα, κυρίαρχη οικονομία, στηρίζεται στο τρίπτυχο «take – make – dispose» (εισήγαγε – παρήγαγε – διάθεσε).
Η κυκλική οικονομία στοχεύει στη διατήρηση της αξίας των προϊόντων, των υλικών και των πόρων όσο το δυνατόν περισσότερο, ελαχιστοποιώντας την παραγωγή αποβλήτων. Όσο λιγότερα προϊόντα απορρίπτονται, τόσο το καλύτερο για την οικονομία και το περιβάλλον. Έχει να κάνει με όλα τα στάδια ζωής ενός προϊόντος από το σχεδιασμό του την παραγωγική του διαδικασία, τη διαχείριση των αποβλήτων μέχρι και τη δημιουργία επιχειρηματικών ευκαιριών, επενδύσεων και απασχόλησης.
Ποιος ο λόγος να περάσουμε από τη γραμμική στην κυκλική οικονομία
Το πρόβλημα
Η γραμμική οικονομία αποτελεί τεράστια σπατάλη. Το μεγαλύτερο μέρος της αξίας των υλικών που χρησιμοποιούνται είναι «θαμμένο» στους χώρους υγειονομικής ταφής. Κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) χρησιμοποιούνται σχεδόν 15 τόνοι υλικών ανά άτομο, ενώ κάθε πολίτης της ΕΕ παράγει, κατά μέσο όρο, πάνω από 4,5 τόνους αποβλήτων ετησίως, εκ των οποίων πάνω από το μισό καταλήγει σε ΧΥΤΑ. Το μέσο όχημα, στην Ευρώπη, σταθμεύεται στο 92% του χρόνου, ενώ το 31% των τροφίμων απορρίπτεται και το μέσο γραφείο χρησιμοποιείται μόνο κατά 35-50% στη διάρκεια των ωρών εργασίας
Τα προβλήματα που συνδέονται με την κυκλοφοριακή συμφόρηση κόστισαν το 2016, μόνο στις ΗΠΑ, σχεδόν 300 δισεκατομμύρια δολάρια.
Τα απόβλητα που παράγονται από αυτές τις αναποτελεσματικές διαδικασίες σωρεύουν πρόσθετα έξοδα, λόγω των δαπανών διαχείρισης αποβλήτων και επιβολής ανταποδοτικών τελών. Στις αναπτυσσόμενες αγορές σήμερα, η διαχείριση των στερεών αποβλήτων και το κόστος συλλογής μπορούν ενίοτε να φθάσουν το 50% των δημοτικών ετήσιων προϋπολογισμών.
Οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του γραμμικού μοντέλου περιλαμβάνουν τον αέρα, το νερό, την ηχορύπανση αλλά και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Περίπου το 80% των αστικών περιοχών παρουσιάζουν ατμοσφαιρική ρύπανση σε επίπεδα που υπερβαίνουν τα όρια της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Οι συνθήκες αυτές προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις στις πόλεις, επιπλέον των άμεσων επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία. Στην Κίνα, σχετικές μελέτες κατέδειξαν ότι, η χαμηλή ποιότητα του αέρα υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα / ελκυστικότητα της πόλης και οδηγεί σε μια σημαντική διαρροή εγκεφάλων από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας.
Οι προοπτικές
Τα μέτρα, ο βελτιωμένος σχεδιασμός, η επαναχρησιμοποίηση αποβλήτων μπορούν να προκαλέσουν καθαρή εξοικονόμηση έως και 604 δισεκατομμύρια ευρώ, για τις επιχειρήσεις σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ποσό που αντιστοιχεί στο 8% του ετήσιου κύκλου εργασιών τους. Παράλληλα, αναμένεται μείωση των συνολικών ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από 2 έως 4%. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η υλοποίηση πρόσθετων μέτρων για την αύξηση της παραγωγικότητας των πόρων κατά 30% έως το 2030, μπορεί να ενισχύσει το ΑΕΠ κατά σχεδόν 1%, δημιουργώντας ταυτόχρονα πάνω από δύο εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας.
Πρόσφατη έρευνα κατέδειξε ότι η στροφή σε μία κυκλική οικονομία μπορεί να προκαλέσει:
Αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος. Υπολογίζεται ότι στο μέσο διαθέσιμο εισόδημα για τα νοικοκυριά της ΕΕ θα προκαλέσει αύξηση 3.000 ευρώ μέχρι το 2030.
Περιορισμό των πιέσεων στους δημοτικούς προϋπολογισμούς. Η εισαγωγή αρχών κυκλικής οικονομίας μπορεί να προκαλέσει μείωση κατά 32% των πρωτογενών αποβλήτων κατανάλωσης μέχρι το 2030 και 53% μέχρι το 2025. Ο περιορισμός των αποβλήτων οδηγεί και σε περιορισμό του κόστους αποκομιδής και διαχείρισης τους. Παράλληλα, η «έξυπνη» προμήθεια και χρήση υλικών μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες εξοικονομήσεις και να περιορίσει την ανελαστικότητα των δημοτικών προϋπολογισμών.
Ενθάρρυνση της εισαγωγής της καινοτομίας στην οικονομία. Η φιλοδοξία να αντικατασταθούν προϊόντα μονής κατεύθυνσης με προϊόντα «κυκλικής» κατεύθυνσης είναι ένα ισχυρό κίνητρο για νέες ιδέες και θα μπορούσαν να προσφέρουν νέες πηγές καινοτομίας. Βρίσκοντας νέους τρόπους διατήρησης, συστατικά και υλικά ενθαρρύνουν επίσης την ανάπτυξη νέων καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων.
Αύξηση της ποιότητας ζωής. Επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν ότι μέσω της κυκλικής οικονομίας μπορούν να βελτιωθούν δείκτες που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των πολιτών. Για παράδειγμα οι θετικές επιπτώσεις της κυκλικής οικονομίας μπορούν μέχρι το 2050, να προκαλέσουν μείωση του «χαμένου» χρόνου, κυρίως στις μεταφορές, κατά 60%. Επιπλέον, δραστηριότητες της κυκλικής οικονομίας (ιδίως στο δομημένο περιβάλλον), θα μπορούσαν να έχουν θετικό αντίκτυπο στον αέρα του εσωτερικού χώρου, την ποιότητα του (μέσω της χρήσης υγιεινών υλικών στα κτίρια) και θα μπορούσαν παράλληλα να επιτύχουν μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (μέσω αποτελεσματικότερων συστημάτων κινητικότητας, παραγωγής και διαχείρισης απορριμμάτων).
Ευκαιρίες απασχόλησης. Πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε για την πόλη του Λονδίνου αξιολόγησε ότι μέχρι το 2036 μια κυκλική οικονομία θα μπορούσε να προσφέρει στο Λονδίνο 12.000 καθαρές νέες θέσεις εργασίας στους τομείς της επαναχρησιμοποίησης, της ανακατασκευής και της καινοτομίας των υλικών.
Οι πόλεις σήμερα λειτουργούν μέσα σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, το οποίο βασίζεται στο γραμμικό μοντέλο. Ένας αυξανόμενος παγκόσμιος πληθυσμός, συγκεντρωμένος σε μεγάλο βαθμό στις πόλεις, και μια αυξανόμενη αστική μεσαία τάξη, οδήγησαν σε περισσότερες απαιτήσεις και πιέσεις, σχετικά με τις αστικές υποδομές ενώ παράλληλα, η αύξηση του ΑΕΠ οδήγησε σε μεγαλύτερη κατανάλωση. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την έλλειψη ολιστικής προσέγγισης στη διαχείριση των αστικών περιοχών, προκάλεσε οικονομικές ζημίες και αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Οι πόλεις μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας. Λειτουργούν ως παράγοντες που επιτρέπουν παρεμβάσεις, στην Ευρώπη τουλάχιστον, με τις οποίες μπορούν να επηρεάσουν τόσο τους καταναλωτές όσο και τις επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, οι πόλεις είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση απορριμμάτων σε τοπικό επίπεδο. Έχουν τη δυνατότητα χαρτογράφησης των πηγών δημιουργίας απορριμμάτων. Μαζί με τις τοπικές επιχειρήσεις, ορισμένα τουλάχιστον από τα απορρίμματα αυτά, μπορούν να μετατραπούν σε εισροές για την τοπική, την περιφερειακή και την παγκόσμια παραγωγή.
Η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία απαιτεί πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και νέα οράματα για το πως θα μπορούσε να είναι η μελλοντική πόλη. Ως εκ τούτου, η συμμετοχή σε τοπικό επίπεδο είναι ζωτικής σημασίας για τη μετατροπή από την παραδοσιακή γραμμική προσέγγιση σε μια κυκλική στρατηγική. Η κυκλική οικονομία αποσκοπεί στη αποσύνδεση της ανάπτυξης από τους πεπερασμένους πόρους και την κατανάλωση. Στηρίζεται σε τρεις αρχές:
Σχεδιασμό της αποτελεσματικής διαχείρισης των απορριμμάτων και της ρύπανσης
Διατήρηση των προϊόντων, των εξαρτημάτων και των υλικών στην υψηλότερη αξία τους και χρηστικότητα τους.
Αναγέννηση των φυσικών συστημάτων.
Μια «κυκλική» πόλη ενσωματώνει τις αρχές μιας κυκλικής οικονομίας σε όλες της τις
λειτουργίες, δημιουργώντας ένα αστικό σύστημα που είναι ανανεωτικό, προσβάσιμο
και άφθονο, από το σχεδιασμό του. Αυτές οι πόλεις αποσκοπούν στην αναπροσαρμογή της έννοιας του απορρίμματος και διατηρούν τα στοιχεία ενεργητικού τους στην υψηλότερη αξία, ανά πάσα στιγμή.
Είναι εύκολη η εμπλοκή των δήμων σε διαδικασίες κυκλικής οικονομίας;
Οι δήμοι θα μπορούσαν να προωθήσουν την κυκλική οικονομία εφαρμόζοντας δικά τους έργα, αλλά και υποστηρίζοντας έργα που προωθούνται από άλλους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Σε οποιαδήποτε από τις δύο αυτές περιπτώσεις, οι δήμοι χρειάζονται εξωτερικές πηγές χρηματοδότησης για να καλύψουν την επένδυση ή να την συμπληρώσουν, με βάση τις όλο και περισσότερο περιορισμένες δημοσιονομικές πηγές τους. Εκτός από την έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τις υπάρχουσες πηγές χρηματοδότησης, για τις επενδύσεις της κυκλικής οικονομίας, οι δήμοι συχνά δεν διαθέτουν τις γνώσεις και το κατάλληλο προσωπικό σχετικά με τον τρόπο αξιολόγησης, σχεδιασμού και κατάρτισης προγραμμάτων χρηματοδότησης για έργα κυκλικής οικονομίας.
Στη χρηματοδότηση των επενδύσεων κυκλικής οικονομίας εμπλέκονται κίνδυνοι που δεν είναι αποδεκτοί από τις εμπορικές τράπεζες. Οι κίνδυνοι αυτοί μπορεί να σχετίζονται με:
μικρούς φορείς με περιορισμένη εγγύηση ή λίγα περιουσιακά στοιχεία, ως ασφάλεια δανείων,
καινοτόμες, αλλά όχι πλήρως εμπορικά αποδεδειγμένες, τεχνολογίες με συναφείς κατασκευαστικούς και λειτουργικούς κινδύνους και
μεταβάσεις σε νέα και μη αποδεδειγμένα επιχειρηματικά μοντέλα, με συναφείς εμπορικούς κινδύνους και κινδύνους αγοράς.
Επιπλέον, υπάρχουν εμπόδια και ιδιαίτερα στην Ελλάδα διαρθρωτικά εμπόδια, που περιπλέκουν την ανάμειξη της δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης. Υπάρχουν επίσης εμπόδια στην πρόσβαση στη μικροχρηματοδότηση και στην ενσωμάτωση επιχορηγήσεων και άλλων επιδοτήσεων από διαφορετικές πηγές ή κονδυλίων που στοχεύουν σε διαφορετικά θέματα ή τομείς. Η αντιμετώπιση αυτών των φραγμών και εμποδίων θα βελτίωνε την απαιτούμενη χρηματοδότηση για τα κυκλικά έργα στις πόλεις.
Του Ράλλη ΓκέκαΔρ. Οικονομικών ΤΑ . Ολόκληρο το άρθρο ΕΔΩ
https://www.apenantioxthi.com/
