Στις μέρες μας οποιαδήποτε αναφορά σε προφητείες θυμίζει επικίνδυνα συνωμοσιολογικές πένες και μεταφυσικά μυαλά, αν και στην αρχαιότητα οι πρόγονοί μας δεν έπαιρναν αψήφιστα τις βουλές των θεών και τα αποκαλυπτικά μηνύματά τους.
Η πρωθιέρεια του Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, η εκάστοτε Πυθία, έπεφτε σε έκσταση και μετέφερε τη χρησμοδότηση του θεού προς τον ενδιαφερόμενο, καθώς όλοι έψαχναν να μάθουν τις θεϊκές διαθέσεις για τα σχέδιά τους.
Λακωνικοί, δυσνόητοι, αινιγματικοί και διφορούμενοι, οι χρησμοί της Πυθίας δεν ήταν παίξε γέλασε και η σωστή αποκωδικοποίησή τους ήταν υψίστης σημασίας για τα μελλούμενα του αρχαίου κόσμου, καθώς η απόκοσμη λαλιά της έδινε μορφή και υπόσταση σε εκστρατείες και πολιτικά γεγονότα που άλλαζαν τον τότε γνωστό πλανήτη…
Ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, ο χριστιανισμός και η ειδωλολατρίαΟ ρωμαίος αυτοκράτορας της πρωτοβυζαντινής περιόδου Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός, περισσότερο γνωστός ως Ιουλιανός ο Παραβάτης ή Ιουλιανός ο Αποστάτης, ανέβηκε στο τιμόνι της Ρώμης το 361 μ.Χ., σε μια εποχή που ο χριστιανισμός κέρδιζε ολοένα και περισσότερο έδαφος στα εδάφη της αυτοκρατορίας. Παρά ταύτα, ο νέος καίσαρας όχι μόνο αποκήρυξε τη νέα πίστη αλλά έκανε και ό,τι περνούσε από το χέρι του για να την υπονομεύσει, καθώς ήταν ο μόνος παγανιστής αυτοκράτορας μετά τον Μέγα Κωνσταντίνο.
Έχοντας λάβει ευρύτατη κλασική παιδεία, ο ειδωλολάτρης Ιουλιανός δεν έβλεπε με καλό μάτι την εξάπλωση του χριστιανισμού, τον οποίο θεωρούσε ασύμβατο με τον ελληνικό τρόπο ζωής. Ήθελε διακαώς την επιστροφή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην εθνική θρησκεία και προσπάθησε όχι μόνο να αναβιώσει τα ειδωλολατρικά ήθη και έθιμα αλλά και να περιστείλει δραστικά την απήχηση του χριστιανισμού στα λαϊκά στρώματα.
Αφού αποκατέστησε λοιπόν επισήμως την εθνική θρησκεία το 362 μ.Χ. και απαγόρευσε σε χριστιανούς να διδάσκουν την κλασική παιδεία, στράφηκε κατόπιν στο Μαντείο των Δελφών θέλοντας να αναβιώσει την παλιά του δόξα. Αφού εκχώρησε στο μαντείο πλήθος προνομίων αλλά και τακτές εισφορές, έστειλε έναν έμπιστό του γιατρό, τον Ορειβάσιο, να συναντήσει την Πυθία και να τη συμβουλευτεί για τον καλύτερο δυνατό τρόπο αναβίωσης της αίγλης του μαντείου.
Παρά τις προσπάθειες του Ιουλιανού να επαναφέρει τα ήθη και τα έθιμα των αρχαίων Ελλήνων και να ξαναζωντανέψει το μαντείο, η απάντηση της Πυθίας (στον τελευταίο ποτέ χρησμό που έδωσε) θα σήμανε το τέλος του ιερού, το οποίο και εγκαταλείφθηκε τελικά. Όπως μας παραδίδει ο χριστιανός ιστορικός Φιλοστόργιος, η Πυθία αποφάνθηκε: «Είπατε τω βασιλήι , χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν ου μαντίδα δάφνην, ου παγάν λαλεούσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ» («πέστε του βασιλιά: γκρεμίστηκαν οι πλουμιστές αυλές εχάθη, δεν έχει ο Φοίβος πια καλύβι, ούτε προφητικιά έχει δάφνη μήτε πηγή που να λαλά και το μελητικό νερό βουβάθη» - μετάφραση Ν. Καζαντζάκη).
Η Πυθία προφήτευσε όχι μόνο το δικό της τέλος αλλά και την πτώση όλων των παλιών θεών. Όσο για τον Ιουλιανό, σε λιγότερο από 20 μήνες αργότερα θα ήταν κι αυτός παρελθόν, καθώς σε εχθροπραξία με τους Πέρσες το 363 μ.Χ. θα τρυπιόταν πισώπλατα από το δόρυ στρατιώτη και θα άφηνε την τελευταία του πνοή στη σκηνή του. Μαζί του πέθανε και ο παλιός κόσμος…
Ο Φίλιππος της Μακεδονίας και ο έλεγχος της Δελφικής ΑμφικτιονίαςΟ πανίσχυρος μακεδόνας βασιλιάς Φίλιππος Β’ ένωσε υπό την ηγεμονία του τα υπόλοιπα ελληνικά βασίλεια της εποχής, θέτοντας ουσιαστικά τις βάσεις για την κατοπινή αλεξάνδρεια εκστρατεία. Και βέβαια από τη στιγμή που εδραιώθηκε στον θρόνο της Μακεδονίας και ενοποίησε το βασίλειό του, δεν ήταν δυνατόν να αγνοήσει την πανελλήνια αίγλη του Μαντείου των Δελφών, θέλοντας τώρα να αποσπάσει την εύνοια του Απόλλωνα αλλά και του σημαντικότερου θρησκευτικού κέντρου του κοινού των Ελλήνων.
Η ευκαιρία που τόσο έψαχνε του παρουσιάστηκε με τον Γ’ Ιερό Πόλεμο, όταν οι Φωκείς άρπαξαν τα χρήματα του μαντείου και ο Φίλιππος θέλησε να επαναφέρει τη νομιμότητα οδηγώντας τα στρατεύματά του κατά των ιερόσυλων Φωκέων. Ο ευσεβής Φίλιππος κατέφτασε με τους δαφνοστεφανωμένους οπλίτες του στο Μαντείο των Δελφών ως ελευθερωτής, έχοντας σκοπό να αποκτήσει τον έλεγχο της Δελφικής Αμφικτιονίας. Την απέκτησε σε τέτοιο βαθμό ώστε ο Δημοσθένης να κατηγορεί τώρα την Πυθία ως «φιλιππίζουσα» (όπως μας λέει ο Πλούταρχος)!
Η Πυθία τον αντάμειψε με έξι χρησμούς για τα μελλούμενα, αν και εδώ μας ενδιαφέρει αυτός που απέσπασε το 359 π.Χ., όταν η πρωθιέρεια του παρήγγειλε: «Αργυρέαις λόγχαισι μάχου και πάντα κρατήσεις». Ο Φίλιππος κατάλαβε σωστά πως η Πυθία δεν αναφερόταν στις λόγχες των στρατιωτών του αλλά στα ασημένια νομίσματα που είχε μόλις κόψει, καλώντας τον ουσιαστικά να αποκτήσει οικονομική δύναμη παρά στρατιωτική υπεροχή.
Τα ορυχεία ασημιού και χρυσού των γειτονικών βασιλείων (όπως των Θασίων) μπήκαν έτσι στο στόχαστρό του και σύντομα τα απέκτησε, επιστρατεύοντας πια τον πλούτο του για πολιτικές δωροδοκίες, οι οποίες μετατράπηκαν στον ακρογωνιαίο λίθο της φιλίππειας διπλωματίας. Τα πλούσια κοιτάσματα του Παγγαίου σε χρυσό και άργυρο του έδωσαν την υπεροχή που τον εκτίναξε στον ρόλο του ρυθμιστή των ελληνικών πραγμάτων, συμβάλλοντας όσο τίποτε άλλο στην κοσμοκρατορία των Μακεδόνων…
Ο Γρίνος και η ίδρυση της ΚυρήνηςΗ αποικία της Θήρας στη Βόρεια Αφρική ήταν ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά, εμπορικά και θρησκευτικά κέντρα του ελληνικού κόσμου ήδη από την ίδρυσή της κατά το 630 π.Χ. Και μάλιστα όλα έγιναν όπως τα παρήγγειλε το Μαντείο των Δελφών, καθώς το αρχικό «όχι» του βασιλιά Γρίνου θα έφερνε πολλές αναποδιές στο βασίλειό του!
Ο χρησμός του Απόλλωνα το 639 π.Χ. προς τον βασιλιά της Θήρας Γρίνο (αναφέρεται τόσο στον Ηρόδοτο όσο και τον ρωμαίο ιστορικό Ιουστίνο), όταν ο τελευταίος απευθύνθηκε στο Μαντείο των Δελφών για τα δεινά που έπλητταν το νησί του, τον κάλεσε να αποικήσει τη Λιβύη. Ο βασιλιάς αρνήθηκε όμως λέγοντας πως είναι πολύ γέρος για τέτοιες περιπέτειες, την ίδια ώρα που δεν γνώριζε καν πού είναι η Λιβύη!
Κι έτσι αμέλησε τον χρησμό, αν και η θεϊκή μήνη θα έπεφτε σύντομα στη Θήρα μαστίζοντάς τη με εφτά χρόνια ξηρασίας. Όταν ο Γρίνος απευθύνθηκε ξανά στους Δελφούς, η Πυθία του θύμισε με νόημα τον παλιότερο χρησμό, πείθοντας έτσι τον Γρίνο να επιδοθεί στην εκστρατεία τόσο για την ανεύρεση της Λιβύης όσο και την κατάκτησή της!
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο δεύτερος αυτός χρησμός δόθηκε απευθείας στον Βάττο Α’, τον ιδρυτή της Κυρήνης και πρώτο έλληνα βασιλιά της Αφρικής, που είχε πάει στους Δελφούς ως φέρελπις νέος της Θήρας. Ο νεαρός έψαχνε να βρει θεραπεία για τα προβλήματα που είχε στον λόγο του και το μαντείο τον συμβούλευσε να εκστρατεύσει στη Λιβύη για να βρει τη λαλιά του! Όπως μας λέει ο Ηρόδοτος, ο Βάττος δυσανασχέτησε με τη χρησμοδότηση, λέγοντας εξοργισμένος ότι ήθελε να λύσει το προσωπικό του πρόβλημα και η Πυθία του έδινε εντολή να κάνει ανέτοιμος μια πολεμική εκστρατεία και μάλιστα σε ένα μέρος που κανένας δεν γνώριζε!
Ο Βάττος έφυγε με δυο καράβια όλα κι όλα, αποίκησε την Κυρήνη και βρήκε τελικά τη μιλιά του, αφού σύμφωνα με τον Παυσανία είδε ένα λιοντάρι «και τρόμαξε τόσο πολύ που λύθηκε η γλώσσα του»…
Ο Ονομάκριτος και οι πλαστογραφίες τουΟ αρχαίος κόσμος διαμορφώθηκε στο γενικό του περίγραμμα από τις ξακουστές εκστρατείες των Περσών και των Ελλήνων, καθώς στρατηλάτες όπως ο Ξέρξης και ο Μέγας Αλέξανδρος συνέβαλαν με τις κατακτήσεις τους τα μέγιστα στην επαφή ετερόκλητων λαών, πυροδοτώντας πολιτισμικά δάνεια, την ανάπτυξη του εμπορίου και την προαγωγή της γνώσης. Κι αν δεν ήταν μάλιστα οι τουλάχιστον ύποπτες προφητείες του χρησμολόγου Ονομάκριτου, ο κόσμος ενδέχεται να ήταν τελείως διαφορετικός!
Για τον αθηναίο ποιητή του 6ου αιώνα π.Χ., ο Ηρόδοτος μας λέει ότι απασχολούνταν στην αυλή του τυράννου Πεισίστρατου σκαρώνοντας στιχάκια που θα έμεναν τελικά γνωστά ως «Ορφικά» (πολλοί ιστορικοί αποδίδουν πράγματι στον Ονομάκριτο την ιερή γραμματεία του Ορφισμού!), αλλά και καταγράφοντας για πρώτη φορά τα ομηρικά έπη. Το μόνο πρόβλημα; Ότι οι σύγχρονοί του τον κατηγορούσαν ότι συμπεριλάμβανε και δικούς του χρησμούς στη συλλογή του ποιητή και χρησμοθέτη Μουσαίου (που λεγόταν πως ήταν μαθητής του ίδιου του μυθικού Ορφέα)!
Ο Ονομάκριτος επιμελήθηκε τη συλλογή των χρησμών του Μουσαίου κατά τη διακυβέρνηση του Ίππαρχου και πρέπει να προσέθεσε πολλά δικά του στοιχεία (όπως αναφέρει και ο Παυσανίας), καθώς για την υπόθεση αυτή εκτοπίστηκε από την Αθήνα. Δεν ξέχασε όμως ποτέ τον εξοστρακισμό του και όταν βρήκε τελικά άσυλο στην Περσία, έπεισε τον Ξέρξη με ένα νέο σώμα πλαστών χρησμών να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας!
Ο Ονομάκριτος, που παρουσιάστηκε στον πέρση βασιλιά ως κάτοχος όλης της ελληνικής γνώσης, προφήτευσε βολικά την εμφατική νίκη των Περσών έναντι των Ελλήνων, καθώς έτσι έλεγαν τα σημάδια (του!). Ο Ξέρξης πείστηκε για το νικηφόρο της εκστρατείας του, την οποία βάσισε λίγο πολύ σε ένα ψέμα! Την ίδια ώρα, οι πλαστοί ορφικοί ύμνοι του Ονομάκριτου έχουν φέρει τα πάνω κάτω στη φιλολογία, καθώς δεν είναι δυνατόν πια να διακριθούν τα αυθεντικά θρησκευτικά άσματα από τις παραχαράξεις του αθηναίου ποιητή…
Ο Λυκούργος και το σπαρτιατικό πολίτευμαΤο αν ο βασιλιάς της Σπάρτης και μεγάλος νομοθέτης ήταν πράγματι ιστορικό πρόσωπο ή μυθολογική μορφή είναι κάτι που συνεχίζει να προκαλεί τριγμούς στην Ιστορία, καθώς αγνοούμε ακόμα και την εποχή που υποτίθεται ότι έζησε και έδρασε. Ο Αριστοτέλης τον τοποθετεί στα χρόνια του Ιφίτου, περί το 884 π.Χ. δηλαδή, ενώ ο Ξενοφών τον θέλει να ζει περισσότερα από 200 χρόνια νωρίτερα, κατά την περίοδο των Ηρακλειδών.
Παρά τις ιστοριογραφικές περιπέτειες, ο βασιλιάς της Σπάρτης ήταν υπεύθυνος για το μεγαλύτερο μέρος της πολιτείας των Λακεδαιμονίων θέτοντας τις θεμελιώδεις αρχές του σπαρτιατικού πολιτεύματος, αν και ό,τι έκανε, το έκανε κάτω από την καθοδήγηση του Μαντείου των Δελφών. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Λυκούργος κατέληξε στη νέα του νομοθεσία («Ρήτρα») υπό την άμεση επίβλεψη της Πυθίας, εγκαθιδρύοντας τελικά ένα καθεστώς πολιτικής και κοινωνικής ευνομίας.
Όταν γέρασε μάλιστα και ένιωθε πως είχε φτάσει στα τελευταία του, επικαλέστηκε και πάλι το Μαντείο των Δελφών για να δεσμεύσει τους εφόρους και τον λαό του στη νομοθεσία του. Τους ζήτησε να του ορκιστούν πως αν δεν τους έφερνε αυτοπροσώπως νέο χρησμό από τους Δελφούς, τότε θα ίσχυε για πάντα το πολίτευμα που τους είχε παραδώσει. Εννοείται ότι έφυγε από τη Σπάρτη και δεν επέστρεψε ποτέ, κάνοντας τη λυκούργεια «Ρήτρα» να ζήσει για περισσότερα από 500 χρόνια…
Το ίδιο έκανε εξάλλου και ο Σόλων ο Αθηναίος για να εγκαθιδρύσει νομοθετικά τη δημοκρατία και τη λαϊκή κυριαρχία και να ανατρέψει τους ανηλεείς Δρακόντειους Νόμους: επικαλέστηκε χρησμό του Μαντείου των Δελφών για να φέρει τις σαρωτικότερες αλλαγές που είχε δει ποτέ δημοκρατική μεταρρύθμιση!
