Θα μας ψήσουν οι Ανθρωποφάγοι

Θα μας ψήσουν οι Ανθρωποφάγοι

Posted by sarant 

Ο τίτλος είναι βέβαια παρμένος από το σατιρικό τραγούδι του Γιάννη Μαρκόπουλου «Τούμπου τούμπου ζα», που το βλεπετε εδώ σε ζωντανή εκτέλεση με τον Παύλο Σιδηρόπουλο. Προτιμώ πολύ περισσότερο την πρώτη εκτέλεση, με πρώτη φωνή τον Λάκη Χαλκιά, αλλά στο μοναδικό γιουτουμπάκι που βρηκα η βελόνα του πικάπ πήδαγε συνεχώς.

Στη συγκεκριμένη συναυλία νομίζω πως ήμουν μέσα στο θέατρο.

Αλλά ο λόγος που θυμήθηκα τους ανθρωποφάγους είναι άλλος -είναι, φυσικά, το χτεσινό επεισόδιο με τη βραχονησίδα Μικρός Ανθρωποφάς, όταν ο Τούρκος πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι τουρκικά κομάντα πήγαν και κατέβασαν την ελληνική σημαία, την οποία είχαν υψώσει πριν από μερικές μέρες και ανακοινώσει με καμάρι στο Διαδίκτυο τρεις νεαροί που πήγαν εκεί με φουσκωτό από τους Φούρνους. Ωστόσο, η ελληνική πλευρά διέψευσε τον ισχυρισμό και επέμεινε ότι δεν προσέγγισαν τουρκικές δυνάμεις την ελληνική βραχονησίδα.

Τη βραχονησίδα, πάω στοίχημα, μέχρι χτες ελάχιστοι την ήξεραν εκτός Φούρνων. Εδώ που τα λέμε, και τους Φούρνους αμφιβαλλω αν τους ξέρουν οι περισσότεροι.

Οι Φούρνοι (ή Φούρνοι Κορσέων) είναι συστάδα νησιών ανατολικά της Ικαρίας και δυτικά-νοτιοδυτικά της Σάμου, που ανήκουν στο νομό Σάμου. Φούρνοι λέγεται και το μεγαλύτερο νησί, το κεντρικό, που έχει κάπου 1100 κατοίκους. Βλέπουμε στον χάρτη τη συσταδα των νησιών σε κυκλική διάταξη, βουνοκορφές πριν έρθουν τα νερά, και κάτω δεξιά ο Ανθρωποφάς ή Μεγάλος Ανθρωποφάς και από πάνω του, μια κουκιδίτσα, ο Μικρός Ανθρωποφάς.

Ανθρωποφάς θα πει ανθρωποφάγος. Είναι από εκείνη την οικογένεια σύνθετων λέξεων που έχουν ιδιωματική κατάληξη -φάς, που είναι το αντίστοιχο στην κοινή ελληνική των καταλήξεων -φάγος και -φάης. Πρόκειται κυρίως για λέξεις της κρητικής διαλέκτου και των ιδιωμάτων του Αιγαίου.

Η διασημότερη λέξη της οικογενειας αυτής είναι οι «αδερφοφάδες», επειδή είναι στον τίτλο του όχι και πολύ καλου μυθιστορήματος Αδερφοφάδες του Καζαντζάκη. Για τον νεότερο ομιλητή της κοινής ελληνικής, ο τίτλος του Καζαντζάκη είναι αδιάφανος. Όταν ημουν μικρός, βλέποντας το βιβλίο στη βιβλιοθήκη μας, είχα βγάλει συμπέρασμα πως το ουσιαστικό είναι θηλυκό, η αδερφοφάδα -το ίδιο μου το έχει πει και κάποιος αλλος φίλος. Δύσκολο να συνδέσεις το -φάδες με το «φαγάδες» ή το «φάγοι».

Άλλες λέξεις με την κατάληξη -φάς βρίσκω στο Αντίστροφο Λεξικό της Άννας Συμεωνίδη τις εξής: ακριδοφάς, τουρκοφάς, συκοφάς, ξυλοφάς, χριστιανοφάς, χαραμοφάς, καρβουνοφάς, ανθρωποφάς, μεροφάς, αντροφάς, ματοφάς, αδερφοφάς, τριχοφάς.

Το Αντίστροφο έχει πλουσιότατο λημματολόγιο αλλά δεν δίνει ερμηνεύματα κι έτσι δεν ξέρω να σας πω τι είναι ο μεροφάς. Ο ματοφάς πρέπει να’ναι ο αιματοφάγος (δηλαδή ο αιματοπότης, δεν θα τρώει μπουντέν), ο συκοφάς είναι πουλί, γνωστότερο συκοφάγος. Τριχοφάς είναι ο τριχοφάγος, αρρώστια, ξυλοφάς το πουλί ο δρυοκολάπτης. Μόνο δυο ή τρεις λέξεις είχα συναντήσει σε αυτό τον τύπο.

Επί του πιεστηρίου, σε διαδικτυακή συζήτηση, βλέπω τον φίλο Δαεμάνο να αναφέρει το τοπωνύμιο Πετσοφάς, που ειναι ο κακοτράχαλος τόπος που χαλάει τα ποδήματα. Ο ίδιος προσθέτει και τα: κρετσοφάς/κρεατοφάς (= κρεατοφάγος) και πετροφάς, τοπωνύμιο για μέρος που έχει φαγωθεί η πέτρα από διάβρωση.

Συμπληρώστε ελεύθερα τον κατάλογο των… φάδων. (Λέξεις όπως ανφάς ή φετφάς δεν γίνονται δεκτές).

Ο ανθρωποφάς υπάρχει και στο ΙΛΝΕ, το Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας, ως τύπος του λήμματος «ανθρωποφαγος». Σημειώνεται μάλιστα ότι η λέξη απαντά και ως τοπωνύμιο στην Ικαρία και ολοφάνερα εννοεί το νησάκι μας, διότι οι Φούρνοι στην Ικαρία υπάγονται. Ανθρωποφάς πιθανώς επειδή ναυαγούσαν πλεούμενα στην περιοχή -λέω εγω, αλλά εύλογη μού φαίνεται η εικασία.

Αλλά και στο Λεξικό του Γεωργακά καταχωρείται ο τύπος «ανθρωποφάς» με παράθεμα από την Οδύσσεια του Καζαντζάκη: μια στάλα φως ο ανθρωποφάς θεός στα νυχτοτόπια ετούτα. Παρέμπ, μια συνηθισμένη μομφή κατα του Καζαντζακη ειναι πως φτιάχνει δικές του λέξεις. Δεν ισχύει, εκτός από κάποιες σύνθετες που φτιάχνουν όλοι οι λογοτέχνες. Οι λέξεις του Καζαντζάκη βρίσκονται όλες σε διαλέκτους, απόδειξη εδώ ο ανθρωποφάς θεός.

Αλλά εμείς έχουμε τον Μικρό Ανθρωποφά των Φούρνων, για τον οποίο η Τουρκία εγείρει αμφισβητήσεις αν πρόκειται για ελληνικό έδαφος -δεν έχει σημασία αν όντως πήγαν τα κομάντα και κατέβασαν τη σημαία, σημασία έχει η αμφισβήτηση.

Και δεν αμφισβητούν μονάχα τον Μικρό Ανθρωποφά, νησάκι που είναι μια σταλιά τόπος όπως είπαμε, ή τον αρκετά μεγαλύτερο Μεγάλο Ανθρωποφά, αλλά ολόκληρο το νησιωτικό σύμπλεγμα των Φούρνων -με νησιά κατοικημένα- καθώς και άλλα πολλά νησιά, νησάκια και νησίδες, συνολικά κάπου 150, που περιλαμβάνεται σε κατάλογο με τον τίτλο EGAYDAAK (αρχικά είναι αυτά αλλά στην τουρκική γλώσσα).

Θα θυμηθήκατε τα Ίμια, αλλά στη λίστα των 150 υπάρχουν επίσης νησιά κατοικημένα, όπως είπαμε, που επιπλέον απέχουν αρκετά από την ασιατική ακτή. Οι Φούρνοι βρίσκονται στο ύψος της Πάτμου. Λόγος της αμφισβήτησης όμως δεν είναι η εγγύτητα των νησιών.

Αμφισβητούν οι Τούρκοι την ελληνική κυριαρχία σε αυτά τα νησιά και νησακια επειδή δεν κατονομάζονται σε καμιά συνθήκη με την οποια παραχωρήθηκαν εδάφη στην Ελλάδα, ούτε της Λωζάνης το 1923 ούτε του Παρισιου το 1947. Βασικά έχουμε δυο ομάδες νησιών, τα νησιά του Αιγαίου πλην Δωδεκανήσων, που ενώθηκαν με την Ελλάδα το 1912 αλλά τακτοποιήθηκε οριστικά η κατάσταση το 1923, και τα Δωδεκάνησα που τα πήρε η Ιταλία αρχικά και πέρασαν στην Ελλάδα το 1947.

Η Συνθήκη της Λωζάνης (στο άρθρο 12) αναφέρει ονομαστικά μόνο έξι νησιά που περνάνε στην Ελλάδα: Λήμνο, Σαμοθράκη, Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Νικαριά. Αναφέρει ότι κάποια άλλα νησιά (που δεν τα κατονομάζει στο άρθρο 12) περνάνε στην Ιταλία, και ορίζει ότι όλα τα νησιά που απέχουν λιγοτερο από 3 μίλια από την ασιατικη ακτή παραμένουν στην τουρκική κυριαρχία. (Από εδώ και κάτω, οσα γράφω τα γραφω από μνήμης οπότε αν έχω κάνει κάποιο λάθος διορθώστε με).

Θα πείτε, ατελής διατύπωση -έπρεπε να υπάρχει κάποια γενική πρόβλεψη για τα μικρότερα νησιά, που δεν ειναι και πολύ μικρά -Άγιος Ευστράτιος, ας πουμε, Οινούσες, Ψαρά ή οι Φούρνοι που μας απασχολούν τώρα, αν και η αναφορά στα 3 μίλια καθιστά σαφες ότι όσα νησιά απέχουν περισσότερο δεν είναι τουρκικά.

Στην περίπτωση των Δωδεκανήσων υπήρξε και νεότερη συνθήκη, το 1932, μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας, η οποία προσδιόρισε ονομαστικά πολλά νησιά και όρισε κριτήρια για τα μη κατονομαζόμενα. Η Ελλάδα έχει πάρει τα δικαιώματα που είχε η Ιταλία, αλλά η ακριβέστερη διατύπωση της νεότερης συνθήκης δεν μάς γλιτωσε απο αμφισβητήσεις στα Ίμια, όπου η Τουρκία ενώ επι δεκαετίες αναγνώριζε την ελληνική κυριαρχία έμμεσα, απο τη δεκαετία του 1990 άρχισε να προβάλλει με στρεψόδικο τρόπο κάποια επιχειρήματα που δεν μπορούν να σταθούν (λέω εγώ) σε διεθνές δικαστήριο αλλά είναι αρκετά για εσωτερική κατανάλωση.

Αν έχεις κτηματικές διαφορές με τον γείτονά σου, τον πας στο δικαστήριο. Μεταξύ κρατών τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα, αφού για να πανε στο Διεθνές Δικαστήριο τα δυο κράτη πρέπει προηγουμένως να έχουν υπογράψει συνυποσχετικό, στο οποίο να ορίζουν σαφώς ποια θέματα θα κρίνει το δικαστήριο και με ποια νομική βάση, και να δεσμεύονται ότι θα αποδεχτούν την ετυμηγορία του δικαστηρίου. Προφανώς, κάποιο κράτος που ξέρει ότι θα χάσει, δεν έχει κανένα λόγο να δεχτεί την προσφυγή -αρκείται να συντηρεί τη διένεξη.

Δεν ειναι ο… Ανθρωποφάγος και τα αλλα αμφισβητούμενα νησιά και νησίδες το μόνο σημείο τριβής με την Τουρκία στο Αιγαίο. Υπάρχει επίσης το θέμα της υφαλοκρηπίδας (αν τα νησιά έχουν ή όχι υφαλοκρηπίδα) όπου τα πράγματα δεν είναι τόσο καθαρά όσο σχετικά με την κυριότητα των νησιών και όπου θα περιμένω να με φωτίσετε με τις απόψεις σας. Τέλος, υπάρχει και ο εναέριος ελληνικός χώρος, ένα θέμα που κάθε τόσο κοστίζει ανθρώπινες ζωές, και στο οποίο μάλλον δεν έχουμε δίκιο αφού τον επεκτείναμε μονομερώς από τα 6 ναυτικά μίλια στα 10 και κανένα άλλο κράτος στον κόσμο δεν τον εχει αναγνωρίσει εκτός από την ντουζ πουάν Κύπρο. Ουτε η ίδια η Ελλάδα αναγνωρίζει για εθνικό εναέριο χώρο τη ζώνη μεταξύ 6 και 10 μιλίων, όταν γίνονται νατοϊκές ασκήσεις.

Δεν ξερω αν υπάρχει λύση, αν όλα αυτά θα λυθούν πακέτο ή ένα προς ένα, αν θα υποχωρήσουμε σε κάποιο για να υποχωρήσει η άλλη πλευρά σε κάποιο άλλο ή ακόμα αν μας συμφέρει να διευθετηθούν οι εκκρεμότητες. Περιμενω και τα δικά σας σχόλια. Η ελπίδα να λυθούν όλες οι εκκρεμότητες μέσω της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ μάλλον απομακρύνεται, το ενδεχόμενο να επικρατήσει η σοσιαλιστική ειρήνη και αδελφοσύνη σε ολόκληρο τον κοσμο πιθανώς να αργήσει ακόμα περισσότερο, οπότε κάποιος άλλος τρόπος θα πρέπει να βρεθεί. Και ως τότε, προσοχή στους Ανθρωποφάγους!

https://sarantakos.wordpress.com/