ΠΛΑΘΩ ΚΟΥΛΟΥΡΑΚΙΑ ΜΕ ΤΑ ΔΥΟ ΧΕΡΑΚΙΑ
…Ο φούρνος να τα ψήσει το σπίτι να μυρίσει! Ετοιμάζουμε μοσχομυριστά νηστίσιμα κουλουράκια, φτιαγμένα με αγνά τοπικά προϊόντα όπως το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο και το μέλι, αλλά όχι μόνο! Στο νέο γλυκό μας άρθρο μοιραζόμαστε μερικές σκέψεις για την αξία του να μαθαίνουν τα παιδιά την παράδοση και μια πρόταση με βιωματικές δραστηριότητες για νήπια, στο νηπιαγωγείο ή στο σπίτι, με θέμα τα ελληνικά παραδοσιακά γλυκά και τα τοπικά μας προϊόντα. Δωράκι ένα εκτυπώσιμο pdf με τη συνταγή σε εικονόλεξο για να το συμπληρώσουν τα παιδιά!
Πρωτού προτείνουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, πρέπει πάντα να γνωρίζουμε τί θέλουμε να πούμε στα παιδιά, γιατί θέλουμε να το πούμε, ποιούς στόχους έχουμε και ποιές είναι οι δικές μας προσδοκίες και επιθυμίες. Πρέπει καταρχάς να έχουμε ξεκαθαρίσει μέσα μας πώς βλέπουμε εμείς τα πράγματα, να έχουμε αξιολογήσει τις στάσεις και τις απόψεις μας και να έχουμε πάρει συνειδητά τις αποφάσεις μας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στην πορεία δεν μπορούν να επαναπροσδιοριστούν. Για παράδειγμα, αν θέλουμε να κάνουμε μια εκπαιδευτική παρέμβαση για τα παραδοσιακά γλυκά και προϊόντα πρέπει πρώτα απ’ όλα να σκεφτούμε στη θεωρία το γιατί θεωρούμε πως είναι ωφέλιμο για τα παιδιά να έρχονται σε επαφή με την παράδοση, σε πείσμα των καιρών μας.
Αναζητώντας κάποια θεωρητικά στοιχεία για την αξία της παράδοσης για τα μικρά παιδιά, σε άρθρο της εφημερίδας Το Βήμα βρήκαμε πληροφορίες για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2008 στο αμερικανικό επιστημονικό «Περιοδικό Ψυχολογίας της Οικογένειας» από την κλινική-αναπτυξιακή ψυχολόγο Barbara Fiese. Το πόρισμα της έρευνας ήταν πως οι οικογενειακές παραδόσεις και συνήθειες, ειδικά όσες σχετίζονται με θρησκευτικές γιορτές, έχουν ευεργετική επίδραση στη σωματική και ψυχική υγεία. Για την Fiese, οι οικογενειακές παραδόσεις είναι πιο εξατομικευμένες από τα ήθη και τα έθιμα ενός λαού, είναι επαναλαμβανόμενα τελετουργικά που αποτελούν για την οικογένεια πηγή δύναμης, πηγή ταυτότητας, πηγή σύνδεσης ανάμεσα στις γενιές, πηγή πίστης και νοήματος. Σύμφωνα με την ερευνήτρια, δεν χρειάζεται τα έθιμα να τηρούνται κατά γράμμα, το να κινείται η οικογένεια στο πνεύμα τους αρκεί για να βιώσουν τα μέλη της τα οφέλη της παράδοσης.
Σε άλλο άρθρο της λογοπεδικού Χαράς Καραμήτσου διαβάσαμε κι άλλες όμορφες σκέψεις για την αξία της παράδοσης. Οι παραδόσεις, τα ήθη, τα έθιμα, τα σύμβολα, οι θρησκευτικές γιορτές, οι θρύλοι, η μουσική, οι χοροί -το φαγητό θα προσθέσουμε εμείς- δημιουργούν μια συνέχεια με το παρελθόν και εδραιώνουν την ταυτότητά μας. Μέσα από τη γνώση του παρελθόντος τα παιδιά μαθαίνουν την ιστορία μας και έτσι ενισχύονται οι αξίες της ελευθερίας, της πίστης, του ήθους, της ανιδιοτέλειας. Στο σύγχρονο ρευστό και συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο οι παραδόσεις παρέχουν ασφάλεια, στήριξη και σταθερότητα στα παιδιά. Για όλους αυτούς τους λόγους, οι παραδόσεις δεν πρέπει να θεωρούνται από τα παιδιά παρωχημένες και συντηρητικές συνήθειες. Ο τρόπος για να γίνει αυτό είναι οι παραδόσεις μας να ενταχθούν με γνήσιο, αυθεντικό και ουσιαστικό τρόπο στην καθημερινότητά μας.
Αυτό που θέλουμε εμείς να τονίσουμε είναι πως η ιστορική μνήμη δεν πρέπει να χάνεται. Είναι σημαντικό τα παιδιά να μαθαίνουν τις ρίζες και τις παραδόσεις μας. Έτσι θα μπορούν να πορεύονται στο σύγχρονο κόσμο κάνοντας μεν τις δικές τους επιλογές, αλλά έχοντας τη δυνατότητα να κρατήσουν όσα τους ταιριάζουν και να εξελίξουν όσα τους εμπνέουν, σε συνδυασμό με μια γόνιμη διάδραση με άλλες συνήθειες και νοοτροπίες με τις οποίες θα έρθουν σε επαφή στην πορεία της ζωής τους. Μέσα από τη γνώση της παράδοσης τα παιδιά θα έχουν ένα μέτρο σύγκρισης και ένα οπλοστάσιο γνώσεων ώστε να μπορούν να φιλτράρουν τις ξένες επιρροές και να κρατάνε όσες θεωρούν χρήσιμες για τη ζωή τους.
Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνουμε και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον.Γιώργος Σεφέρης
Η γαστρονομία ενός τόπου είναι σημαντικό κομμάτι της παράδοσής του. Το φαγητό δεν είναι μόνο η ικανοποίηση της ανάγκης για τροφή του ανθρώπου, το φαγητό εμπεριέχει ιστορία και μνήμη. Μέσα από το φαγητό και την παρασκευή του οι άνθρωποι διαχρονικά και παγκοσμίως έρχονται κοντά, αλληλεπιδρούν και επικοινωνούν. Το σπιτικό φαγητό της μαμάς ή της γιαγιάς φέρνει αναμνήσεις και προκαλεί συναισθήματα. Το να μαγειρέψεις για κάποιον μπορεί να γίνει μια πράξη φροντίδας και αγάπης και πιστεύουμε πως ένα ζεστό, σπιτικό φαγητό θα γλυκάνει την καρδιά μας πολύ περισσότερο από ένα περίτεχνο πιάτο σύγχρονης γαστρονομίας, χωρίς φυσικά να το απορρίπτουμε και αυτό. Γι’ αυτούς και πολλούς άλλους λόγους, οι παραδοσιακές συνταγές αξίζουν και πρέπει να κληρονομούνται από γενιά σε γενιά και να διαφυλάσσονται.
Μέσα από τα παραδοσιακά γλυκά και προϊόντα του τόπου μας αναδεικνύεται η σοφία της παράδοσής μας, η οποία χωρίς να έχει τις επιστημονικές γνώσεις μας κληρονόμησε γλυκά φτιαγμένα με αγνά υλικά, με πολλά θρεπτικά συστατικά. Γλυκά νηστίσιμα, τα οποία ήταν απόρροια του τρόπου ζωής των παλιών, ο οποίος ήταν άμεσα συνδεδεμένος με τη θρησκεία μας.
Οι μεγάλες θρησκευτικές γιορτές και οι νηστείες που συνδέονται με αυτές έχουν δημιουργήσει μια παράδοση στη διατροφή μας, η οποία δίνει νόημα στην Τσικνοπέμπτη, την Καθαρά Δευτέρα, τη Σαρακοστή, και αποτελεί την κοινή μας κληρονομιά, την ελληνική παραδοσιακή κουζίνα, όπως διαβάσαμε σε άρθρο της συγγραφέως και ερευνήτριας της μοναστηριακής τράπεζας Πάολας Ψαρρού. Ο κύκλος της εκκλησιαστικής ζωής και της νηστείας «δίνει ουσία και νόημα στην καθημερινή μαγειρική. Βοηθάει στο να ξεχωρίζουν οι μέρες, τα φαγητά, τα υλικά». Δημιουργεί οικογενειακές παραδόσεις, οι οποίες προσφέρουν στα παιδιά αναμνήσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως στήριγμα στη μελλοντική ζωή τους.
Έχοντας, λοιπόν, παρατηρήσει πως τα μικρά -αλλά και τα μεγαλύτερα- παιδιά σήμερα ξέρουν απ’ έξω και ανακατωτά τα cupcakes, τα muffins και τα donuts, αλλά δεν γνωρίζουν πολλά για τα παραδοσιακά μας γλυκά, αποφασίσαμε να σχεδιάσουμε μια εκπαιδευτική παρέμβαση με δραστηριότητες για το νηπιαγωγείο, αλλά και για το σπίτι, που θα έχει ως θέμα τα ελληνικά παραδοσιακά γλυκά και τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε σε αυτά. Οι δραστηριότητες απευθύνονται κυρίως σε παιδιά ηλικίας 4-6 ετών. Η συνταγή που περιλαμβάνει η παρέμβαση, όμως, είναι για όλους και είναι τέλεια, δοκιμάστε την οπωσδήποτε!
Δραστηριότητα: Ελληνικά παραδοσιακά γλυκά και προϊόντα
Στόχος της δραστηριότητας είναι να γνωρίσουν τα παιδιά ορισμένα από τα παραδοσιακά μας γλυκά και κάποια από τα συστατικά-προϊόντα που χρησιμοποιεί η παραδοσιακή ζαχαροπλαστική. Επειδή η δραστηριότητα προτείνεται για το νηπιαγωγείο και πιθανώς να υπάρχει περιορισμός ως προς την κατανάλωση τροφών και ειδικά γλυκών, τα γλυκά παρουσιάζονται μέσα από εικόνες. Παρ’ όλα αυτά οι εικόνες μπορούν να αντικατασταθούν με πραγματικά γλυκά για ακόμα πιο «ζωντανή» και γλυκιά γνωριμία.
Τα συστατικά της ζαχαροπλαστικής θα τα δείξουμε στα παιδιά μέσα από άλλες αισθήσεις τους πέραν της γεύσης, την όραση, την αφή και την όσφρηση, ώστε να είναι περισσότερο βιωματική η προσέγγιση του μαθησιακού υλικού. Η έλλειψη δυνατότητας να δοκιμάσουν με τη γεύση τα προϊόντα μπορεί να μετατραπεί σε μια ευκαιρία να ενεργοποιηθούν οι άλλες αισθήσεις των παιδιών και να αναδειχθούν άλλα στοιχεία των συστατικών που μπορεί να μην προσέχουμε συνήθως. Τέτοια στοιχεία είναι τα οπτικά χαρακτηριστικά (σχήμα, χρώμα), το άρωμα, η υφή, οι φυσικές ιδιότητες όπως για παράδειγμα η ρευστότητα του μελιού σε σχέση με το πετιμέζι, ακόμα και ο ήχος που κάνουν οι κόκκοι του σιμιγδαλιού σε αντίθεση με τα καρφάκια του γαρύφαλλου.
Μια τέτοια δραστηριότητα αξιοποιεί στοιχεία από την θεωρία της πολυαισθητηριακής προσέγγισης της διδασκαλίας, η οποία είναι μια σύγχρονη μέθοδος που προτείνεται για παιδιά με δυσλεξία και μαθησιακές δυσκολίες. Όπως διαβάσαμε σε επιστημονική δημοσίευση, η πολυαισθητηριακή προσέγγιση, γνωστή ως μέθοδος Orton-Gillingham, στηρίζεται στα επιστημονικά ευρήματα που δείχνουν πως ο εγκέφαλος κατά τη μάθηση προσλαμβάνει πληροφορίες μέσω όλων των αισθητηρίων οργάνων και των αισθήσεων. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή, η διέγερση της αφής, της ακοής και της όρασης βοηθά στην εμπλοκή των παιδιών στη μαθησιακή διαδικασία.
Στην πράξη τώρα… Ξέρουμε πόση χαρά μπορεί να φέρει ένα γλυκάκι σε ένα παιδί και σε εμάς τους μεγάλους το ίδιο θα λέγαμε… Όμως, το σημαντικότερο είναι να φροντίζουμε τη διατροφή και την υγεία μας. Γι’ αυτό προτείνουμε να καταναλώνουμε γλυκά σε μικρές ποσότητες και να επιλέγουμε σχετικά υγιεινές συνταγές ώστε και την απόλαυση να έχουμε, και τη διατροφή μας να προσέχουμε. Το να γνωρίζουν οι γονείς τι περιέχουν τα φαγητά και τα γλυκά που καταναλώνουν τα παιδιά είναι εξαιρετικά σημαντικό, ειδικά δεδομένου του ότι τα περισσότερα παιδικά σνακ του εμπορίου είναι γεμάτα ζάχαρη. Ζαχαροπλαστική στο σπίτι λοιπόν, μια οικογενειακή δραστηριότητα που προσφέρει ποιοτικό χρόνο μαζί, γνώσεις, καλές διατροφικές συνήθειες και φυσικά τεράστια διασκέδαση!
Μέσα από τη γνωριμία με τα παραδοσιακά προϊόντα, όπως το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, το μέλι, το πετιμέζι, το σιμιγδάλι, η κανέλα και άλλα πολλά, μπορούμε να προτείνουμε υγιεινές εναλλακτικές στα παιδιά. Σημαντικό είναι να τονίσουμε τα θρεπτικά συστατικά που περιέχουν τα προϊόντα αυτά, το οποίο είναι ένας από τους βασικούς λόγους που πρέπει να τα προτιμάμε.
Α. Παραδοσιακά γλυκά
Πάμε στο νηπιαγωγείο τώρα… Μπορούμε να κάνουμε μια εισαγωγή στα παιδιά, δείχνοντάς τους κάποιες εικόνες με παραδοσιακά γλυκά και τεχνικές παρασκευής τους, ρωτώντας τα αν αναγνωρίζουν όσα δείχνουν οι εικόνες. Έτσι θα κινήσουμε το ενδιαφέρον των παιδιών και θα διαπιστώσουμε ποιές είναι οι προϋπάρχουσες γνώσεις τους, ώστε να συζητήσουμε όποιες απορίες προκύψουν. Μιας και είναι Σαρακοστή, θα επιλέξουμε γλυκά νηστίσιμα για να μιλήσουμε για αυτά:
- Σιροπιαστά γλυκά – σιρόπιασμα
- Χαλβάδες – παρασκευή χαλβά
- Πίτες – άνοιγμα φύλλου
- Κουλουράκια – πλάσιμο
- Λουκουμάδες
- Γλυκά του κουταλιού
- Παστέλι
- Μουσταλευριά
Β. Παραδοσιακά προϊόντα
Είδαμε τα παραδοσιακά γλυκάκια μας, ώρα τώρα να μάθουμε κάποια πράγματα για το πώς φτιάχνονται και για το γιατί πρέπει να τα προτιμάμε. Εδώ θα κάνουμε τη δραστηριότητα περισσότερο βιωματική. Θα προσεγγίσουμε με τις αισθήσεις μας τα συστατικά της ζαχαροπλαστικής, θα τα δούμε, θα τα κουνήσουμε και έτσι θα τα ακούσουμε, θα τα αγγίξουμε, θα τα μυρίσουμε… Για τη φάση αυτή της δραστηριότητας θα χρησιμοποιήσουμε μικρά βαζάκια (πωλούνται πολύ φτηνά στην αγορά) και θα τα γεμίσουμε με προϊόντα που χρησιμοποιεί η παραδοσιακή ζαχαροπλαστική. Παράλληλα, θα συζητήσουμε τα θρεπτικά συστατικά που μας προσφέρουν.
- Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο: καλά λιπαρά, βιταμίνη Ε και αντιοξειδωτικά συστατικά (πολυφαινόλες)
- Μέλι: υδατάνθρακες, βιταμίνες Β και C, μέταλλα και ιχνοστοιχεία
- Πετιμέζι: ενέργεια, βιταμίνες Α, Β και C, μέταλλα όπως σίδηρο και ασβέστιο
- Σιμιγδάλι: χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης, πρωτεΐνες, βιταμίνες Ε και Β, φυτικές ίνες, καθόλου κακά λιπαρά
- Κανέλα: αντιοξειδωτικά συστατικά, βιταμίνες Β1 και C, φώσφορο, ασβέστιο και κάλιο
- Αρμπαρόριζα: πολλές θεραπευτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες
- Γαρύφαλλο: φυτικές ίνες, βιταμίνες, ανόργανα άλατα, αντιοξειδωτικά συστατικά
- Μαστίχα: τουλάχιστον 70-80 θεραπευτικές ουσίες, φυτικές ίνες, υδατάνθρακες, καθόλου λιπαρά και αλάτι
- Λεμόνι (ή άλλα εσπεριδοειδή): βιταμίνες C και Β, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, κάλιο, ανόργανα άλατα
- Σταφίδες: υδατάνθρακες, φυσικά σάκχαρα, φυτικές ίνες, βιταμίνες Β και Α, σίδηρο, ασβέστιο, αντιοξειδωτικά συστατικά
Ο κατάλογος δεν τελειώνει, μπορούμε ακόμα να βάλουμε ξηρούς καρπούς, ανθόνερο, ροδόνερο, μαχλέπι, σουσάμι, μοσχοκάρυδο… Επειδή όμως με τα πολύχρωμα βαζάκια όπως μπορείτε να φανταστείτε σε ένα νηπιαγωγείο θα γίνει χαμός, καλό είναι να περιοριστούμε σε μια διαχειρίσιμη ποσότητα…
Γ. Συνταγή για νηστίσιμα κουλουράκια ελαιόλαδου
Και τώρα θα φτιάξουμε τη δική μας συνταγή για νηστίσιμα κουλουράκια ελαιόλαδου. Θα χρησιμοποιήσουμε ως μαθησιακό υλικό το εικονόλεξο, δηλαδή ένα κείμενο που αποτελείται από λέξεις και εικόνες που εικονίζουν λέξεις του κειμένου. Για τη δραστηριότητά μας φτιάξαμε το δικό μας εικονόλεξο, ένα μικρό δωράκι το οποίο μπορείτε να κατεβάσετε σε αρχείο pdf.
Το δωράκι μας περιέχει πέντε σελίδες: τα υλικά της συνταγής σε δύο εκδοχές (μία συμπληρωμένη και μία με κάποιες εικόνες να λείπουν), την εκτέλεση της συνταγής σε δύο εκδοχές όπως και τα υλικά, και μια σελίδα με τις εικόνες που λείπουν για να τις κόψουν τα παιδιά και να συμπληρώσουν τις αντίστοιχες σελίδες. Μέσα από τη δραστηριότητα αυτή αναπτύσσεται η λεπτή κινητικότητα (κόψιμο μικρών εικόνων), ο γραμματισμός (προσπάθεια ανάγνωσης κειμένου συνταγής) και η ικανότητα αντιστοίχησης (ταίριασμα εικόνων στις λέξεις που τις περιγράφουν). Μια ακόμα επιλογή που έχουμε είνα να δώσουμε στα παιδιά τη συνταγή ολοκληρωμένη και να ζητήσουμε να τη διαβάσουν όπως μπορούν. Στην περίπτωση αυτή θα επικεντρωθούμε περισσότερο στο γραμματισμό μέσω της ανάγνωσης και αφορά παιδιά που τουλάχιστον σε πρώιμο στάδιο μπορούν να διαβάσουν.
Αφού τα παιδιά έχουν μελετήσει τη συνταγή, θα πρέπει και να τη φτιάξουν! Αν δεν φτιάξουν τη συνταγή στο νηπιαγωγείο, φυσικά πρέπει να την πάρουν στο σπίτι για να την φτιάξουν με τους γονείς τους. Η χαρά του να φάνε το αποτέλεσμα όλων των δραστηριοτήτων που έκαναν θα είναι τεράστια!
Σε περίπτωση που η δραστηριότητα γίνει στο νηπιαγωγείο χωρίς τη δυνατότητα εκτέλεσης της συνταγής, μπορούμε να φτιάξουμε τη συνταγή με «φανταστικό» τρόπο, κάνοντας κινήσεις παντομίμας. Μπορεί αρχικά να δείχνει ο/η εκπαιδευτικός τις κινήσεις και τα παιδιά να ακολουθούν, και σε επόμενο στάδιο ένα παιδί να κάνουν κινήσεις από τα στάδια εκτέλεσης της συνταγής και τα υπόλοιπα να μαντεύουν, ή απευθείας να ζητήσουμε από τα παιδιά να κάνουν τις κινήσεις που θα έκαναν για να εκτελέσουν τη συνταγή.
Αυτή τη φορά, λοιπόν, θα προτείνουμε να γίνουμε όλοι για λίγο παιδιά και να μείνουμε στην παιδική εκδοχή της συνταγής μας, χωρίς ζυγίσματα, ακρίβεια και τεχνικές, αλλά με την απλότητα και τις ατέλειες ενός ανέμελου παιχνιδιού. Καλές γλυκές δημιουργίες, λοιπόν, και καλή απόλαυση σε μικρούς και μεγάλους!
https://eatdessertfirstgreece.com/
