Στα τέλη Σεπτεμβρίου μία ομάδα ερευνητών βρέθηκε σε αυτό το βάραθρο, περίπου 18 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Δράμας, κοντά στο χιονοδρομικό κέντρο του Φαλακρού. Εγκατέστησαν στα τοιχώματα του σπηλαίου αισθητήρες αέρα και υγρασίας και τοποθέτησαν σε μικρά δοχεία τουλάχιστον 100 δείγματα οργανικής ύλης και πάγου.
«Εξετάζοντας στο εργαστήριο τις αποθέσεις πάγων στα σπήλαια σκοπεύουμε να αναπαραστήσουμε το παλαιοκλίμα, τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούσαν σε προηγούμενες γεωλογικές περιόδους», λέει στην «Κ» ο Χρήστος Πέννος, γεωλόγος και ερευνητής στο πανεπιστήμιο του Μπέργκεν της Νορβηγίας, ο οποίος συνεργάζεται σε αυτή την έρευνα με τον Αουρέλ Περσόιου από το Ινστιτούτο Σπηλαιολογίας της Ρουμανίας.
Αντίστοιχες δειγματοληψίες θα πραγματοποιηθούν μέσα στα επόμενα χρόνια σε παγοσπήλαια της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας, της Κροατίας, του Λιβάνου και της Τουρκίας, με σκοπό να διαπιστώσουν τις κλιματικές μεταβολές των τελευταίων 10.000 ετών (Ολόκαινος Εποχή). Η μελέτη χρηματοδοτείται εν μέρει από τη Ρουμανική Ακαδημία Επιστημών και την Παγκόσμια Ομοσπονδία Σπηλαιολογίας.
Εδώ και μισό αιώνα τα παγοσπήλαια κεντρίζουν το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας. Οπως έχει διαπιστώσει ο δρ Περσόιου, αναλύσεις σε υλικό που συγκεντρώθηκε από παγοσπήλαιο στην οροσειρά των Καρπαθίων έδωσαν σημαντικά στοιχεία για τη σύνθεση και την εξέλιξη της χλωρίδας στην περιοχή. Ακόμη δείγματα βιομηχανικής ρύπανσης έχουν εντοπιστεί σε παγοσπήλαια της Ρουμανίας και του Μαυροβουνίου. Κατά τον Ρουμάνο σπηλαιολόγο η συστηματική μελέτη βακτηρίων και μυκήτων που έχουν προσαρμοστεί και αναπτύσσονται σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες ενδέχεται να δώσει χρήσιμες πληροφορίες και να βοηθήσει σε μελλοντικές αναζητήσεις για πιθανά δείγματα μικροοργανισμών σε άλλους πλανήτες.
Όπως εξηγεί ο δρ Πέννος, τα δείγματα οργανικής ύλης που βρίσκουν σε κάθε τοίχο πάγου (φύλλα, κάποιο ζώο που πιθανόν είχε παγιδευτεί εκεί) είναι πολύ σημαντικά, καθώς με τη μέθοδο ραδιοχρονολόγησης με άνθρακα -14 θα μπορέσουν να προσδιορίσουν την ακριβή ηλικία. Επειτα μελετώντας την αναλογία των ισοτόπων οξυγόνου και υδρογόνου στα δείγματα πάγου που έχουν συλλέξει, θα βγάλουν συμπεράσματα για το κλίμα που επικρατούσε ανά συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Οι ερευνητές Χρήστος Πέννος και Αουρέλ Περσόιου συλλέγουν με τρυπάνι πυρήνες πάγου στο παγοσπήλαιο της Χιονότρυπας.
«Τα παγοσπήλαια κρατούν αποθέσεις πάγου όλη τη διάρκεια του χρόνου», λέει ο δρ Πέννος, διευκρινίζοντας ότι σε αυτή την κατηγορία δεν περιλαμβάνονται οι σπηλιές που σχηματίζονται σε παγετώνες. Παγοσπήλαια έχουν ανακαλυφθεί από τον Καναδά, τη Νορβηγία και τη Σουηδία μέχρι την Ελλάδα, αλλά και σε περιοχές με ζεστό και ξηρό κλίμα όπως στην κεντρική Τουρκία και στις νοτιοδυτικές ΗΠΑ.
Αποστολή στο Φαλακρό
Η Χιονότρυπα στο Φαλακρό όρος είναι ένα από τα βαθύτερα σπήλαια της Ελλάδας, με τη θερμοκρασία να μην ξεπερνάει τον ένα βαθμό Κελσίου στο εσωτερικό του. «Ξεκινάει ως ανοιχτό όρυγμα χωρίς οροφή, ενώ υπάρχει ένα κομμάτι του που φράσσεται από χιόνι και πάγο, δημιουργώντας μια αίσθηση σπηλαίου. Αν δεν υπήρχε ο πάγος εκεί, θα ήταν μια μονοκόμματη ανοιχτή τρύπα γύρω στα 111 μέτρα βάθος», λέει ο αρχαιολόγος και σπηλαιοεξερευνητής Σταύρος Ζαχαριάδης που συνόδευσε και βοήθησε στα τέλη Σεπτεμβρίου τους Πέννο και Περσόιου στη δειγματοληψία τους εκεί.
Την ομάδα είχαν πλαισιώσει ακόμη ο Τάσος Πολυχρονιάδης από τον Σπηλαιολογικό Σύλλογο Καβάλας και οι Ιωάννα Μυλωνά και Γιώργος Σωτηριάδης από τον Σπηλαιολογικό Σύλλογο «Πρωτέα». «Η Χιονότρυπα του Φαλακρού είχε εξερευνηθεί από γαλλικές αποστολές στις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Μετά το ενδιαφέρον είχε ατονήσει. Τα τελευταία δέκα χρόνια, όμως, έχει εξερευνηθεί πιο εντατικά από Ελληνες σπηλαιολόγους», λέει ο κ. Σωτηριάδης. Το παγοσπήλαιο διανοίγεται σε μάρμαρο και στο πρώτο μέρος του, το οποίο είναι ανοιχτό, απαιτείται κατάβαση 60 μέτρων σε σαθρό λούκι. Ο πάτος του πρώτου τμήματος είναι η ανώτερη στρώση του πάγου.
Ο ήλιος δεν φτάνει σε αυτό το βάθος γι’ αυτό και το χιόνι διατηρείται. Ενα άνοιγμα οδηγεί σε σκοτεινό θάλαμο έπειτα από κατάβαση 20 μέτρων, ενώ χρειάζεται ακόμη μια κατάβαση 15 μέτρων για το τρίτο κομμάτι που καταλήγει σε άλλο θάλαμο. «Βρίσκεσαι σε έναν άλλο κόσμο εκεί», λέει ο κ. Ζαχαριάδης. «Μπορεί έπειτα από κάποια χρόνια αποστολών και εξερευνήσεων να αισθάνεσαι πλέον οικεία με τον χώρο, αλλά η αυξημένη υγρασία, το κρύο, η ησυχία, συνθέτουν ένα απόκοσμο σκηνικό».
Από τον Ολυμπο μέχρι τα Λευκά Ορη
Ο ακριβής αριθμός των σπηλαίων στην Ελλάδα παραμένει αδιευκρίνιστος, καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα επίσημα στοιχεία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις έμπειρων σπηλαιολόγων, η χώρα μας έχει περισσότερα από 10.000 σπήλαια, εκ των οποίων το 10% συναντάται στα Λευκά Ορη της Κρήτης. Το Φαλακρό όρος δεν είναι πάντως το μόνο μέρος στην Ελλάδα που κρύβει κάποιο βάραθρο με μόνιμη παρουσία πάγου. Με την ίδια ονομασία, Χιονότρυπα, υπάρχει ακόμη ένα παγοσπήλαιο στον Ολυμπο, σε υψόμετρο 2.560 μ., κοντά στο Οροπέδιο των Μουσών. Το βάθος του φθάνει τα 26 μ.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά παγοσπήλαια στην Ελλάδα βρίσκεται στο όρος Τύμφη. Αποκαλείται Προβατίνα και έχει βάθος 408 μ. Πρώτη φορά εξερευνήθηκε από Βρετανούς το 1968, οι οποίοι είχαν χρησιμοποιήσει μηχανοκίνητο βαρούλκο για την κατάβασή τους. Στο μεσαίο τμήμα του σπηλαίου βρίσκεται ένα πατάρι με πάγους πάχους 15 μ. Τουλάχιστον ακόμη δύο παγοσπήλαια έχουν εντοπιστεί στα Λευκά Ορη της Κρήτης. «Είναι εντυπωσιακό να βρίσκεσαι σε μέρη σαν κι αυτά. Να κουβαλάς αδιάβροχα και χειμωνιάτικα ρούχα και να πατάς στο χιόνι καταμεσής καλοκαιριού», λέει ο κ. Σωτηριάδης. Η μορφολογία αυτών των κατακόρυφων αγωγών και οι χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν στο εσωτερικό τους έχουν ως αποτέλεσμα να παγώνουν βρόχινα νερά ή το χιόνι που εγκλωβίζεται εκεί να συμπιέζεται από διαδοχικές νέες στρώσεις χιονιού σχηματίζοντας πάγο. Ακόμη και κατά τις θερινές περιόδους ο πάγος που έχει διαμορφωθεί σε αυτά τα δυσπρόσιτα ανήλιαγα σημεία δεν λιώνει.
Οι μεταβολές
Στο παρελθόν, ο Αουρέλ Περσόιου συμμετείχε σε ερευνητική ομάδα που πραγματοποίησε μετρήσεις στο παγοσπήλαιο Σκαρισοάρα στη Ρουμανία. Από τις αναλύσεις τους διαπίστωσαν ότι την τελευταία χιλιετία το κλίμα στην ευρύτερη περιοχή άλλαξε από θερμό και υγρό κατά τη Μεσαιωνική Θερμή Περίοδο (800-1250 μ.Χ.) σε κρύο και ξηρό, αλλά με συχνές έντονες βροχοπτώσεις κατά τη Μικρή Εποχή των Παγετώνων (1250-1850 μ.Χ.).
Ένα άνοιγμα οδηγεί μέσα στη Χιονότρυπα, στο Φαλακρό.
Ο δρ Πέννος είχε πραγματοποιήσει και στο παρελθόν λήψεις πυρήνων πάγου (δείγματα πάγου κυλινδρικού σχήματος που προέρχονται από τη διάτρηση ενός στρώματος πάγου) στη Νορβηγία. Η αποστολή όμως στη Χιονότρυπα του Φαλακρού ήταν το πρώτο αντίστοιχο εγχείρημά του σε ελληνικό έδαφος.
Διαρκής μείωση
Οι ερευνητές αφιέρωσαν έως και έξι ώρες την ημέρα για τη συλλογή του υλικού. «Βρήκαμε σημεία όπου ο πάγος φαινόταν καθαρός και ξεκινήσαμε τη διαδικασία. Κάθε δέκα εκατοστά βρίσκαμε νέο τοίχο πάγου. Παράλληλα, συλλέγαμε και οργανική ύλη. Οι μετρήσεις θα γίνουν σε εργαστήριο στη Ρουμανία και θα επιστρέψουμε στο Φαλακρό του χρόνου για περισσότερα δείγματα», λέει ο δρ Πέννος.
Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που τα μέλη της ομάδας κατέβαιναν στη Χιονότρυπα. Στην πρόσφατη αποστολή τους, όμως, κάτι τους προβλημάτισε. Συστηματικά τα τελευταία χρόνια παρατηρούν ότι μειώνεται η στάθμη του πάγου. Σε παλιότερη εξόρμηση του «Πρωτέα» εκεί είχε διαπιστωθεί ότι ο πάγος είχε υποχωρήσει και δεν εφαπτόταν άλλο σε κάποια σημεία με τον βράχο. «Φέτος το επίπεδο ήταν δραματικά χαμηλότερο», λέει ο κ. Ζαχαριάδης. «Οι αισθητήρες που είχαμε εγκαταστήσει παλιότερα ήταν μη προσβάσιμοι, γιατί σε κάποια μέρη έπεσε ο πάγος περισσότερο από δύο μέτρα».
Πηγή: kathimerini.gr (Γιάννης Παπαδόπουλος)
https://www.pentapostagma.gr/
Με άκρως στρατιωτική περιβολή, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου ποζάρει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στέλνει μήνυμα για τη Συρία.
